ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ

Κωδικός μαθήματος
13ΒΝΦ7
Μονάδες ECTS
4
Εξάμηνο
Εξάμηνο Ζ
Κατηγορία μαθήματος
Κατεύθυνση
Βυζαντινή και Νεοελληνική Φιλολογία
Διδάσκων καθηγητής

Μ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

Περιγραφή μαθήματος
ΓΕΝΙΚΑ
ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ σε περίπτωση που οι πιστωτικές μονάδες απονέμονται σε διακριτά μέρη του μαθήματος π.χ. Διαλέξεις, Εργαστηριακές Ασκήσεις κ.λπ. Αν οι πιστωτικές μονάδες απονέμονται ενιαία για το σύνολο του μαθήματος αναγράψτε τις εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας και το σύνολο των πιστωτικών μονάδων ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕΣΩΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
  3
Προσθέστε σειρές αν χρειαστεί. Η οργάνωση διδασκαλίας και οι διδακτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται περιγράφονται αναλυτικά στο (δ).  

ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

γενικού υποβάθρου, ειδικού υποβάθρου, ειδίκευσης

γενικών γνώσεων, ανάπτυξης δεξιοτήτων

ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ:

 

ΟΧΙ
ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ και ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ: ΕΛΛΗΝΙΚΉ
ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ERASMUS ΟΧΙ
ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Μαθησιακά Αποτελέσματα

Περιγράφονται τα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος οι συγκεκριμένες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες καταλλήλου επιπέδου που θα αποκτήσουν οι φοιτητές μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος.

Συμβουλευτείτε το Παράρτημα Α

Περιγραφή του Επιπέδου των Μαθησιακών Αποτελεσμάτων για κάθε ένα κύκλο σπουδών σύμφωνα με το Πλαίσιο Προσόντων του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης

Περιγραφικοί Δείκτες Επιπέδων 6, 7 & 8 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων Διά Βίου Μάθησης και το Παράρτημα Β

Περιληπτικός Οδηγός συγγραφής Μαθησιακών Αποτελεσμάτων

 

Σκοπός του μαθήματος είναι να γνωρίσουν οι φοιτητές τη Βυζαντινή Υμνογραφία από την εποχή της ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης έως την άλωσή της το 1453. Παράλληλα, θα γίνει ανάλυση και σύγκριση ως προς το περιεχόμενο, το ύφος και τη δομή, αντιπροσωπευτικών ύμνων από διάφορες εποχές και είδη. Επίσης, γίνεται προσπάθεια συσχέτισης με τη νεώτερη λογοτεχνία και την ψαλτική τέχνη.

Στόχοι: Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα πρέπει:

Να αναγνωρίζουν τις περιόδους και τα υμνογραφικά είδη της Βυζαντινής Υμνογραφίας.

Να διακρίνουν τα λειτουργικά βιβλία, την ορολογία και τις ακολουθίες στις οποίες απαντώνται τα υμνογραφικά κείμενα.

Να κατανοούν τις επιδράσεις της θρησκευτικής ποιητικής δημιουργίας άλλων λαών/θρησκευτικών πίστεων στη Βυζαντινή Υμνογραφία (αρχαία ελληνική, συριακή, εβραϊκή κ.ά.).

Να διακρίνουν τα ρυθμοτονικά μέτρα της Βυζαντινής Υμνογραφίας από τα αρχαία προσωδιακά και τη συμβολή τους στη νέα ελληνική ποίηση.

Να γνωρίζουν την ακολουθούμενη επιστημονική μέθοδο.

Να αναγνωρίζουν τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του είδους, κυρίως μέσα από επιλεγμένα έργα τους.

Να απολαμβάνουν αισθητικά τα υμνογραφικά κείμενα που προσφέρονται στο μάθημα και να αντιλαμβάνονται την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας μέσα από την ιστορική της διαχρονία.

Να είναι εξοικειωμένοι με τις γλωσσικές και συντακτικές ιδιομορφίες των υμνογραφικών κειμένων.

Να έχουν τη δυνατότητα να αποδίδουν με ευχέρεια σε ρέοντα νεοελληνικό λόγο τα υμνογραφικά κείμενα που διδάσκονται.

Να συνειδητοποιήσουν ότι τα κείμενα αυτά έχουν άμεση σύνδεση με την ψαλτική τέχνη και τη λειτουργική χρήση για την οποία έχουν γραφτεί.

 

Γενικές Ικανότητες
Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές ικανότητες που πρέπει να έχει αποκτήσει ο πτυχιούχος (όπως αυτές αναγράφονται στο Παράρτημα Διπλώματος και παρατίθενται ακολούθως) σε ποια / ποιες από αυτές αποσκοπεί το μάθημα;.

Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών

Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις

Λήψη αποφάσεων

Αυτόνομη εργασία

Ομαδική εργασία

Εργασία σε διεθνές περιβάλλον

Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον

Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών

Σχεδιασμός και διαχείριση έργων

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα

Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον

Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου

Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

……

Άλλες…

…….

 

Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση των απαραίτητων τεχνολογιών.

Αυτόνομη εργασία.

Ομαδική εργασία.

Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον.

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα.

Σεβασμός στο περιβάλλον.

Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου.

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Τίτλος ενότητας Βιβλιογραφία Σύνδεσμος παρουσίασης
Εισαγωγή στη Βυζαντινή Υμνογραφία (ορισμός, διαίρεση περιόδων, βασικά χαρακτηριστικά, ακολουθίες της Εκκλη- σίας, λειτουργικά βιβλία, υμνογραφικοί όροι).    
Η πρώτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (α’ – δ’ αι.) Α’: Οι ύμνοι της Καινής Διαθήκης – Οι ποιητικές ομιλίες των πρώτων Πατέρων της Εκκλησίας.    
Η πρώτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (α’ – δ’ αι.) Β’: Ευχαριστια- κοί και άλλοι πρωτοχριστιανικοί ύμνοι – Αρχαϊκά υμνογραφικά κείμενα στο έργο: «Αποστολικές Διαταγές».    
Η πρώτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (α’ – δ’ αι.) Γ’: Ορθόδοξη και αιρετική υμνογραφία.    
Η πρώτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (α’ – δ’ αι.) Δ’: Οι πρώτοι επώνυμοι ύμνοι – Οι πρώτοι «κατά στίχον» ύμνοι. Θρησκευτικοί ύμνοι σε προσωδιακά και τονικά μέτρα.    
Η δεύτερη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (ε’ – ζ’ αι.) Α’: Το κοντάκιο (δημιουργία, ιστορική εξέλιξη, δομή, γλώσσα, χαρακτηριστικά, μουσική, λει- τουργική χρήση) – Ρωμανός ο Μελωδός (ζωή, έργο, χαρακτηριστικά).    
Η δεύτερη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (ε’ – ζ’ αι.) Β’: Ανάλυση ενός ύμνου του Ρωμανού Μελωδού.    
Η δεύτερη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (ε’ – ζ’ αι.) Γ’: Ανάλυση ενός ύμνου του Ρωμανού Μελωδού.    
Η δεύτερη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (ε’ – ζ’ αι.) Δ’: Ο Ακάθιστος Ύμνος.    
Η τρίτη και η τέταρτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (η’ – ιδ’ αι.) Α’: Ο κανών (δημιουργία, ιστορική εξέλιξη, δομή, γλώσσα, χαρακτηριστικά, λειτουρ- γική χρήση, μουσική) – Σημαντικότεροι εκπρόσωποι του είδους (Ανδρέας Κρή- της, Ιωάννης Δαμασκηνός, Κοσμάς Με- λωδός).    
Η τρίτη και η τέταρτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (η’ – ιδ’ αι.) Β’: Ο κανόνας του Ιωσήφ Υμνογράφου στην ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου.    
Η τρίτη και η τέταρτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (η’ – ιδ’ αι.) Γ’: Ο Μέγας Κανών.    
Η τρίτη και η τέταρτη περίοδος της Βυζαντινής Υμνογραφίας (η’ – ιδ’ αι.) Δ’: Κανόνες της Μ. Εβδομάδος – Κασσιανή.    
Τρόποι αξιολόγησης φοιτητή:  
Πρόταση 1 ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
Πρόταση 2 ………………………
Πρόταση 3 ………………………
Πρόταση 4 ………………………
Άλλο ………………………
ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ και ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣΠρόσωπο με πρόσωπο, Εξ αποστάσεως εκπαίδευση κ.λπ. ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ
ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝΧρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία, στην Εργαστηριακή Εκπαίδευση, στην Επικοινωνία με τους φοιτητές

E-CLASS

POWER POINT

E-MAIL

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Περιγράφονται αναλυτικά ο τρόπος και μέθοδοι διδασκαλίας.

Διαλέξεις, Σεμινάρια, Εργαστηριακή Άσκηση, Άσκηση Πεδίου, Μελέτη & ανάλυση βιβλιογραφίας, Φροντιστήριο, Πρακτική (Τοποθέτηση), Κλινική Άσκηση, Καλλιτεχνικό Εργαστήριο, Διαδραστική διδασκαλία, Εκπαιδευτικές επισκέψεις, Εκπόνηση μελέτης (project), Συγγραφή εργασίας / εργασιών, Καλλιτεχνική δημιουργία, κ.λπ.

Αναγράφονται οι ώρες μελέτης του φοιτητή για κάθε μαθησιακή δραστηριότητα καθώς και οι ώρες μη καθοδηγούμενης μελέτης σύμφωνα με τις αρχές του ECTS

Δραστηριότητα Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου
Διαλέξεις 13Χ2 = 26 ώρες
Μελέτη κειμένων 13Χ1 = 13 ώρες
Αυτοτελής μελέτη και προετοιμασία τελικής εξέτασης

 

58 ώρες

Τελική εξέταση 3Χ1 = 3 ώρες

Σύνολο μαθήματος

(25 ώρες φόρτου εργασίας ανά πιστωτική μονάδα)

 

100 ώρες

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

Περιγραφή της διαδικασίας αξιολόγησης

Γλώσσα Αξιολόγησης, Μέθοδοι αξιολόγησης, Διαμορφωτική ή Συμπερασματική, Δοκιμασία Πολλαπλής Επιλογής, Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης, Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιμίων, Επίλυση Προβλημάτων, Γραπτή Εργασία, Έκθεση / Αναφορά, Προφορική Εξέταση, Δημόσια Παρουσίαση, Εργαστηριακή Εργασία, Κλινική Εξέταση Ασθενούς, Καλλιτεχνική Ερμηνεία, Άλλη / Άλλες

Αναφέρονται ρητά προσδιορισμένα κριτήρια αξιολόγησης και εάν και που είναι προσβάσιμα από τους φοιτητές.

Γλώσσα αξιολόγησης: ελληνικά

Μέθοδος αξιολόγησης: Γραπτή εξέταση – Μετάφραση – Ερμηνευτικές ερωτήσεις επί των κειμένων.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Κ. Μητσάκης, Βυζαντινή Υμνογραφία από την εποχή της Καινής Διαθήκης έως την Εικονομαχία, εκδ. Γρηγόρης, Αθήνα 2016.

Π. Πάσχος, Λόγος και μέλος. Εισαγωγή στη βυζαντινή-λειτουργική υμνογραφία της ορθοδόξου εκκλησίας, εκδ. Αρμός, Αθήνα 1999.

Θ. Δετοράκης, Ο «Ακάθιστος ύμνος» και τα προβλήματά του, εκδ. Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, Αθήνα 1993.

Θ. Δετοράκης, Βυζαντινή Υμνογραφία, Ηράκλειο 1997.

Θ. Ξύδης, Βυζαντινή Υμνογραφία, Αθήνα 1978.

Ν. Τωμαδάκης, Ἡ Βυζαντινὴ Ὑμνογραφία καὶ Ποίησις ἤτοι Εἰσαγωγὴ εἰςτὴν Βυζαντινὴν Φιλολογίαν,τ. Β’, Θεσσαλονίκη 1993.

Π. Tρεμπέλας, Ἐκλογὴ Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας, εκδ. Ο Σωτήρ, Αθήναι 1949.

E. Wellesz, A History of Byzanine Music and Hymnography, Oxford University Press, Oxford 1961.

Ι. Schiro (et al.), Analecta Hymnica Graeca e codicibus eruta Italiae Inferioris, vols. I-XII, Roma 1966-1980.

Ελ. Παπαδοπούλου – Φωτοπούλου, Ταμεῖον ἀνεκδότων ᾀσματικῶν κανόνων, seu Analecta Hymnica Graeca e codicibus eruta Orientis Christiani, I. Κανόνες Μηναίων, Σύλλογος πρὸς διάδοσιν ὠφελίμων βιβλίων, Ἀθῆναι 1998.

E. Follieri, Initia Hymnorum Ecclesiae Graecae, v. I‐V (Città del Vaticano) Roma, 1960‐1966.

Κ. Παΐδας, Εισαγωγή στη Βυζαντινή Ποίηση, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2006.

W. Christ – M. Paranikas, Anthologia Graeca Carminum Christianorum, Lipsiae 1963.